Nota Kuliah BBM3402 M8

NOTA KULIAH BBM3402 MINGGU KE-8 DAN 9 Hlm. 81-89 KAEDAH MENGEJA JAWI Terdapat 10 kaedah mengeja Jawi iaitu kaedah mengeja kata ulang, diftong, geluncuran, gelinciran, glotis, homograf, kata pinjaman bahasa Arab, kata pinjaman bahasa Inggeris, kata berimbuhan dan kata gabungan. 6.1 KAEDAH DIFTONG Dalam sistem ejaan Jawi terdapat tiga bentuk diftong yang digunakan iaitu /ai/, /au/ dan /oi/. Dengan adanya sistem ejaan Jawi baru, kegelisahan para pengguna dapat diselesaikan. Sebelum ini, sistem mengeja bagi beberapa perkataan Jawi disamaeja, contohnya pada perkataan-perkataan berikut: Ejaan Baru

i.

Ejaan Lama

Bakau

ì×bi@

Baku

ì×bi@

Engkau

ìØËa@

Engku

ìØËa@

Gulai

ïÛì™@

Guli

ïÛì™@

Petai

Ï@

Peti

Ï@

Diftong /ai/

Bagi mengeja perkataan yang menggunakan diftong ini hendaklah ditambah alif sebelum huruf ya, seperti: Akai

ðb×a@

Abai

ðbia@

Balai

ðübi@

Bagai

ðb™bi@

Cabai

ðbib@

Capai

ðbÏb@

Gadai

ða…b™@

Gulai

ðüì™@

Hurai

ða‰ìç@

Intai

ðbnäía@

Julai

ðüìu@

Juntai

ðbnãìu@

Kecai

ðb‚×@

Keldai

ða†Ü×@

Lampai

ðbÐßü@

Lebai

ðbjÛ@

Mempelai

ðýо@

Pantai

ðbnäÏ@

Petai

ðbnÏ@

Raptai

ðbnω@

Relai

ðü‰@

Salai

ðüb@

Sampai

ðbÐ@

Tapai

ðbÏbm@

Tupai

ðbÏìm@

Dawai

ðaëa…@

Duai

ðaë…@

Helai

ðýç@

Inai

ðbäía@

Lantai

ðbnäÛ@

Longlai

ðýËìÛ@

Nilai

ðýîã@

Perangai

ðbËaŠÏ@

Piawai

ðaëbîÏ@

Rawai

ðaëa‰@

Rumpai

ðbÐßë‰@

Sampai

ðbÐ@

Selesai

ðbŽÜ@

Urai

ða‰ëa@

ii. Diftong /au/ Bagi mengeja perkataan yang menggunakan diftong ini pula hendaklah di tambah alif sebelum huruf wau seperti: Atau

ëbma@

Bakau

ëb×bi@

Cengkau

ëbØÌî@

Danau

ëbãa…@

Enau

ëbãa@

Gurau

ëa‰ì™@

Jangkau

ëbØÌu@

Kacau

ëbb×@

Malau

ëübß@

Pulau

ëüìÏ@

Ranjau

ëb¬‰@

Saudara

a‰a…ì@

Surau

ëa‰ì@

Taulan

åÛëbm@

Walau

ëüaë@

Wau

ëaë@

6.2 BUNYI GLOTIS Semua perkataan bahasa Melayu yang diakhiri dengan hentian glotal akan dieja dengan menggunakan huruf qaf. Adik

Õí…a@

Baik

Õíõbi@

Cabik

Õîib@

Daik

Õíõa…@

Emak

Õßa@

Gagak

Õ™b™@

Herdik

Õí…Šç@

Jentik

Õînäu@

Itik

Õînía@

Kolek

ÕîÛì×@

Lantik

Õînãü@

Manik

Õîãbß@

Pokok

Öì×ìÏ@

Pelik

ÕîÜÏ@

Rokok

Öì×ë‰@

Sauk

Öëõb@

Takik

Õî×bm@

Usik

Õîëa@

MENGEJA DARIPADA HURUF-HURUF TERTENTU Ada beberapa huruf Jawi yang mempunyai kaedah tersendiri apabila huruf itu dimasukkan bagi mengeja sesuatu perkataan, misalnya huruf dal, hamzah, ta dan alif. 6.3.1 HURUF DAL Terdapat beberapa kaedah bagi mengeja huruf dal ini, iaitu dal sebagai /de/, dal sebagai kata depan, dal sebagai kata perbuatan dan dal dalam

3‫) اه‬.

hukum aha ( i.

ii.

Huruf dal asal yang berbunyi /de/, seperti: Dengan

åË…@

Dekat

o×…@

Debar

Ši…

Huruf dal sebagai kata depan atau awalan, seperti:

iii.

iv.

Di bawah

êëbi…@

Di dalam

a……@

Di gedung

Î놙…@

Di halaman

åßýç…@

Di jalan

åÛbu…

Huruf dal dalam hukum ha – aha, seperti: Dahulu

ìÛìç…@

Dahaga

ābç…

Huruf dal sebagai kata kerja, seperti: Diambil

Ýîjßc…@

Dibuang

Îaìi…@

Dicangkul

ÞìǾ…@

Didaki

ï×a……@

Digari

ð‰b™…@

Dihukum

âìØy…@

Dijual

Þaìu…@

Dikupas

Ïì×…@

Dilempar

ŠÐàîÛ…@

Dimakan

å×bß…@

Dipahat

oçbÏ…

Dirasa

÷a‰…@

Disiram

⍅@

Dituang

Îaìm…@

Diungkit

oîØËëc…@

Diwakaf

‫ﻗﻒ‬ë…

6.3.2 HURUF HAMZAH Dalam tulisan Jawi huruf Hamzah banyak mengambil alih huruf vokal, seperti alif, ya dan wau. i.

ii.

iii.

iv.

Hamzah sebagai ganti alif , seperti: Setiausaha

bèëõbîn@

Ong

Îëõ@

Ng

Îõ

Hamzah sebagai ganti wau , seperti: Kuih

éíõì×@

Buih

éíõìi

Hamzah dipakai pada perkataan yang bermula dengan huruf dal, kaf dan sin yang diikuti dengan vokal seperti: Di atas

mc…@

Seekor

‰ìØíd@

Keaslian

´Ü•d×@

Hamzah berfungsi sebagai vokal e (taling) dan vokal i, seperti:

Eh

éíg

Inn

åíg p,ñ)

6.3.3 HURUF TA (

Ada dua jenis ta yang digunakan dalam tulisan Jawi, iaitu ta panjang

p) dan ta bulat (ñ). Ta panjang terdapat pada perkataan Melayu atau

(

Inggeris, sementara ta bulat digunakan pada istilah Arab, seperti: Niat

‫ﻧﻴﺔ‬

Net

oîã@

Akhirat

‫ﺍﺧﲑﺓ‬

Alit

oîÛa@

Berkat

‫ﺑﺮﻛﺖ‬

Belat

oÜi@

Fatihah

‫ﻓﺎﲢﺔ‬

Eksport

p‰ìЎØía@

Fidyah

‫ﻓﺪﻳﺔ‬

Format

‫ﻓﻮﺭﻣﺖ‬

Hadrat

‫ﺣﻀﺮﺓ‬

Hangat

oËbç@

Istiadat

‫ﺍﺳﺘﻌﺎﺩﺕ‬

Ikut

pìØía@

Iradat

‫ﺍﺭﺍﺩﺓ‬

Jabat

oibu@

Qamat

‫ﻗﺎﻣﺔ‬

Jimat

oàîu@

Isyarat

‫ﺍﺷﺎﺭﺕ‬

Kadet

oí…b×@

Istirahat

‫ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺔ‬

Kabinet

oîäîib×@

Ibadat

‫ﻋﺒﺎﺩﺓ‬

Lambat

oj½@

Ibarat

‫ﻋﺒﺎﺭﺕ‬

Laut

pëõü@

Kaabah

‫ﻛﻌﺒﺔ‬

Majistret

oíŽîubß@

Malaikat

‫ﻣﻼﺋﻜﺔ‬

Maklumat

oßìÜÈß@

Rakaat

‫ﺭﻛﻌﺔ‬

Pasport

p‰ìЎÏ@

Riwayat

‫ﺭﻭﺍﻳﺖ‬

Sawit

oíëb@

Rukyah

‫ﺭﻭﺀﻳﺔ‬

Semat

o@

Syariat

‫ﺷﺮﻳﻌﺔ‬

Susut

pìì@

Tabiat

‫ﻃﺒﻴﻌﺔ‬

Ulat

oÛëa@

Tarekat

‫ﻃﺮﻳﻘﺖ‬

Volt

pëú@

6.3.4 PENULISAN HURUF ALIF DI AKHIR KATA Jika kita meneliti sistem tulisan Jawi sekarang, masalah penggunaan huruf alif perlu dititikberatkan. Huruf alif kadangkala dihidupkan, kadangkala dimatikan atau ditiadakan dan pada ketika tertentu pula huruf alif dipindahkan ke belakang. Alif mempunyai sifat yang beraneka ragam. Di bawah ini diterangkan beberapa hukum yang berkaitan dengan penggunaan alif. i.

Penggunaan alif pada suku kata akhir terbuka Angsa

bŽËa@

Cipta

bnÐî@

Ela

ýía@

Haloba

biìÜç@

Juara

a‰aìu@

Lena

bäîÛ@

Nusa

bìã@

Roda

a…ë‰@

Bendera

aŠí†äi@

ii.

Dosa

bë…@

Gempa

bÐà™@

Istimewa

aìîàînŽía@

Kuda

a…ì×@

Mertua

aìmŠß@

Piala

übîÏ@

Sula

üì@

Waspada

a…bЍë

Pengguguran alif pada suku kata akhir terbuka Angka

ÙËa@

Cuaca

„aì@

Kaya

ðb×@

Istana

æbnŽía@

Jaya

ðbu@

Kaca

„b×@

Laga

āü@

Mata

pbß@

Nama

âbã@

Raba

la‰@

Raja

xa‰@

iii.

Saka

Úb@

Taja

bubm@

Baca

„bi@

Duka

Úë…@

Haba

lbç@

Jana

æbu@

Jelata

pýu@

Laba

lü@

Leka

ÙîÛ@

Mereka

ÙíŠß@

Paduka

Úë†Ï@

Raga

āa‰@

Saja

xb@

Sasa

÷b@

Tapa

Òbm@

Utama

âbmëa@

Wacana

æbaë@

Penyembunyian alif pada suku kata akhir tertutup Adab

l…a@

Balak

ÕÛbi@

Dendam

â†ã…@

Formal

‫ﻓﻮﺭﻣﻞ‬

Hinggap

ÑšÌîç@

Jantan

³äu@

Lambak

Õj½@

Pakat

o×bÏ@

Umpan

åÐßëa@

Acar

Ša@

Curah

ê‰ì@

Demam

áß…@

Gagal

Ý™b™@

Ingkar

ŠØÌía@

Kolam

ì×@

Onak

Õãëa@

Tukar

Š×ìm@

Waja

xaë@

Ziarah

ñ‰bí‹

6.3.5 HURUF-HURUF BERBUNYI KE ATAS HALUS /e/ Semua huruf Jawi boleh berbunyi sendiri tanpa bantuan huruf saksi iaitu bunyi ke atas halus. Misalnya, huruf alif selain berbunyi /a/ seperti dalam perkataan anak, ia juga boleh berbunyi /e/ seperti dalam perkataan emak. Sungguhpun begitu 20 huruf sahaja lazim digunakan:

Alif /e/ emak

@ @Õßa@–@a

Ba /be/ betul

@ @Þìni@M@l

Ta /te/ telur

@ @䓆m@M@p

Sa /se/ selasa

t‫@ﺛﻼ‬M@‫@ﺙ‬

Jim /je/ jemu

@ @ìº@M@x

Ca /ce/ cerah

ꊁ@M@„

Dal /de/ dekat

o×…@M@…@

Ra /re/ resah

鍉@M@ @‰@

Sin /se/ senang

Íä@M@÷@

Nga /nge/ ngeri

ðŠË@M@ @Î@

Pa /pe/ petang

ÍnÏ@M@Ò@

Qaf /ke/ kedah

€†Ó@M@ @Ö

Kaf /ke/ keras

÷Š×@M@ @Ú@

Ga /ge/ gelap

ÑÜ™@M@ @ā@

Lam /le/ lemas

½@M@Þ@

Mim /me/ menang

Íäß@M@â@

Nun /ne/ negeri

ðŠšã@M@ @æ@

Wau /we/ wewenang

Íãëë@M@ë@

Ha /he/ helang

ÍÜç@M@ê@

Nya /nye/ nyenyak

Õrq@M@ @t@

6.3.6 SISTEM MENULIS KATA DASAR TIGA SUKU KATA Kata seumpama ini boleh dibahagikan kepada dua iaitu: i.

ii.

Kata dasar yang berdiri bebas seperti: Angkara

a‰bØËa@

Cemburu

ë‰ìj¼@

Fantasi

‫ﻓﻨﺘﺎﺳﻲ‬

Ibadat

ñ…bjÇ

Jejaka

Úbvu@

Balairung

ÎëŠíübi@

Dahaga

ābç…@

Gembala

übjà™@

Halaman

åßýç@

Kemudi

ð…ìà×@

Mamalia

bîÛbßbß@

Opera

aŠÏëa@

Taklimat

òàîÜÈm@

Umpama

âbÐßëa@

Kata-kata yang terbina dengan menerima penambahan pada kata dasar dua suku kata, seperti:

Acara

a‰ba@

Cendekiawan

æëbî׆ä@

Empangan

åÌÐßa@

Idealisme

óàŽîÛbí†ía@

Kurungan

åËë‰ì×@

Mayapada

a…bÏbíbß@

Orientalis

îÛbnäî÷í‰ëa@

Qiamullail

ÝîÜÛa@âbîÓ@

Belajar

Šuýi@

Dermasiswa

aìŽîb߉…@

Fikiran

‫ﻓﻴﻜﲑﻥ‬

Kebajikan

åÔîubj×@

Jambangan

åÌjº@

Larutan

åmë‰ü@

Nasionalisme

óàŽîÛbãìîbã@

Pendakwaraya

ða‰aìdžäÏ@

Radioaktif

‫ﺭﺍﺩﻳﻮﺍﻛﺘﻴﻒ‬

Temujanji

ïväuì·