Nota Kuliah BBM3402 9

81 NOTA KULIAH BBM3402 MINGGU KESEMBILAN

KAEDAH GELUNCURAN Dalam tulisan Jawi terdapat perkataan yang bunyinya seakan-akan menggeluncur. Hal ini terjadi apabila vokal /u/ pada akhir suku kata pertama bertemu dengan vokal /a/ pada awal suku kata kedua tanpa batas. Justeru bunyi /u/ seolah-olah menggeluncur pada vokal /a/ seperti contoh di bawah: Bunyi Geluncuran

Ejaan Sebenar

Duwa

aëKë…@

Dua

aë…@

Tuwan

æaëKìm@

Tuan

æaìm@

Tuwa

aëKìm@

Tua

aìm@

Suwa

aëKì@

Sua

aì@

Guwa

aëKì™@

Gua

aì™@

Kuwah

êaëKì×@

Kuah

êaì×@

Buwah

êaëKìi@

Buah

êaìi@

Ruwang

ÎaëKë‰@

Ruang

Îaë‰@

Tuwang

ÎaëKìm@

Tuang

Îaìm@

Buwang

ÎaëKìi@

Buang

Îaìi@

Suwam

âaëKì@

Suam

âaì@

Peguwam

âaëKìšÏ@

Peguam

âaìšÏ@

Tuwam

âaëKìm@

Tuam

âaìm@

82 6.5

KAEDAH GELINCIRAN

Bunyi gelinciran ini terjadi apabila vokal /a/ dan vokal /u/ bertemu tanpa dibatasi dengan huruf konsonan. Pertembungan kedua-dua huruf vokal itu boleh menghasilkan bunyi sekali gus makna yang berlainan pada perkataan tersebut. Bagi mengelakkan kekeliruan dalam sistem ejaan Jawi, perkataan yang mempunyai huruf vokal yang sedemikian hendaklah ditambah huruf hamzah (õ) sebelum vokal /u/ seperti: Dengan Hamzah

Tanpa Hamzah

Laut

pëõü@

Lawat

pëü@

Sauh

êëõb@

Sawah

êëb@

Pauh

êëõbÏ@

Pawah

êëbÏ@

Jauh

êëõbu@

Jawah

êëbu@

Lauk

Öëõü@

Lawak

Öëü@

Laun

æëõü@

Lawan

æëü@

Laung

Îëõü@

Lawang

Îëü@

Bau (hidu)

ëõbi@

Bau (diftong)

ëbi@

Baung

Îëõbi@

Bawang

Îëbi@

Kaut

pëõb×@

Kawat

pëb×@

Raut

pëõa‰@

Rawat

pëa‰@

Raung

Îëõa‰@

Rawang

Îëa‰@

Daun

æëõa…@

Dawan

æëa…@

Gaun

æëõb™@

Gawan

æëb™@

Gaung

Îëõb™@

Gawang

Îëb™@

Haus

÷ëõbç@

Hawas

÷ëbç@

83 KATA GABUNGAN i.

Kata-kata bebas yang membentuk rangkai kata umum, termasuk rangkai kata istilah khusus dan kata majmuk, ditulis terpisah antara satu sama lain. Contohnya: Sama ada

…a@âb@

Jalan raya

ða‰@åÛbu@

Temu duga

āë…@ì·@

Jual beli

ïÜi@Þaìu@

Tengah hari

ð‰bç@éÌm@

Kapal terbang

ÍiŠm@ÝÏb×@

Terima kasih

tv°٠°pçR´

Susu pekat manis

îãbß@oØÏ@ìì@

Hari raya

ða‰@ð‰bç@

Telefon dail terus

‫ﺗﻴﻠﻴﻔﻮﻥ ﺩﺍﺀﻳﻞ ﺗﺮﻭﺱ‬

ii.

Gabungan kata atau kata majmuk yang ditulis serangkai sebagai bentuk yang telah mantap (dalam ejaan Rumi) ditulis serangkai juga dalam ejaan Jawi. Contohnya: Pesuruhjaya

1°JáäÀuT

Antarabangsa

°T4±¯À°F߯

Setiausaha

°ãÂä‫ﺀ‬°vFÂ

Bumiputera

¯R´u~vÝu±

Sukarela

zçÀ°ÙuÂ

Jawatankuasa

ïulr´ä°¸

Suruhanjaya

1°JráäÀuÂ

Kakitangan

s3°FvÙ°Ù

Tandatangan

s3°´¯Pr´

kerjasama

ް°¸RÙ

Tanggungjawab

²¯uJ3uƒ4´

Warganegara

¯À°ƒß°‚Àä

Mentari

1À°FrÝ

Olahraga

‚¯RãÛä¯

Perhatian: Huruf saksi terwujud apabila terjadinya kata gabungan seperti: Warganegara

@a‰bšãb™‰ë@Mā‰ë@ Dukacita @bnîb×ë…@@M@Úë…@

Anekarama

@bßa‰bØîãa@@M@Ùîãa@ Sukarela @ýí‰b×ì@@M@ @Úì@

84

KATA ULANG Dalam tulisan Jawi, angka dua (٢ ) digunakan untuk menulis perkataan berganda keseluruhan. Bagi perkataan yang diulang sebahagian kata, angka dua tidak boleh digunakan. Ada lima cara menulis perkataan berganda dalam tulisan Jawi. i.

Mengulang semua kata dasar Alang-alang

۲ÍÛa@

Cantik-cantik

۲Õînä@

Dalam-dalam

۲a…@

Elok-elok

۲ÖìÜía@

Garang-garang

۲Ήb™@

Hari-hari

۲ð‰bç@

Keras-keras

۲÷Š×@

Main-main

۲åíõbß@

Panas-panas

۲ãbÏ@

Rata-rata

۲pa‰@

Sama-sama

۲âb@

Tua-tua

۲aìm@

Besar-besar

۲ŠŽi@

Jarang-jarang

۲Ήbu@

Laju-laju

۲ìuü@

Manis-manis

۲îãbß@

85

ii.

iii.

Mengulang perkataan yang berakhiran -an Alu-aluan

æaìÛaMìÛa

Besar-besaran

抎iMŠŽi

Cubit-cubitan

³îiìMoîiì

Kemerah-merahan

@ @åçßM@ êà×

Lama-kelamaan

@ @æõbßý×M@ bßü

Mandi-mandian

@ @åí†äßMð†äß

Nyanyi-nyanyian

@ @´qbqMïqbq

Pukul-pukulan

@ @åÛì×ìÏMÞì×ìÏ

Rebut-rebutan

@ @åmìi‰Mpìi‰

Tumbuk-tumbukan

@ @åÓìjßìmMÖìjßìm

Ungkit-ungkitan

@ @³îØËëaM@ oîØËëa

Pengubahan kata dasar Anak-pinak

ÕäîÏMÕãa@

Bukit-bukau

ëb×ìiM@ oî×ìi

Beli-belah

@ @éÜiMïÜi

Bengkang-bengkok

@ @ÖìØÌîiMÍØÌîi

Compang-camping

@ @ÍîмMÍÐßì

Dolak-dalik

@ @ÕîÛa…M@ ÕÛë…

Gunung-ganang

@ @Íãb™MÎìãì™

86

iv.

Pengulangan sebahagian kata dasar Bebunga

bËìji@

Bebenang

Íäji@

Cecair

Šíõb‚@

Dedaun

æëõa……@

Gegendang

Ά䚙@

Jejari

ð‰bvu@

Kekupu

ìÏìØ×@

Lelaki

ï×ýÛ@

Rerama

bßa‰‰@

Bebola

üìji@

Bebuku

ì×ìji@

Dedalu

ìÛa……@

Deduit

oíõë……@

Jejambat

ojàvu@

Kekabu

ìibØ×@

Lelabi

ïiýÛ@

Lelangit

oîËýÛ@

Tetamu

ìßbnm@

87

HOMOGRAF Kaedah Homograf terbahagi kepada dua, iaitu homograf hakiki dan homograf tidak hakiki. i.

Homograf Hakiki

Dalam sistem ejaan Jawi masih terdapat beberapa perkataan yang disama eja tetapi mempunyai sebutan dan makna yang berlainan mengikut struktur ayat. Dalam sistem ejaan Rumi perbezaan ini dapat dilihat melalui penggunaan vokal /o/ dan vokal /u/ tetapi tidak demikian dalam sistem ejaan Jawi kerana kedua-dua vokal tersebut diwakili dengan hanya satu vokal wau /

ë / seperti;

Burung

Îë‰ìi@

Borong

Îë‰ìi@

Dukung

Îì×ë…@

Dokong

Îì×ë…@

Gulung

ÎìÛì™@

Golong

ÎìÛì™@

Surut

pë‰ì@

Sorot

pë‰ì@

Kuku

ì×ì×@

Koko

ì×ì×@

Bilik

ÕîÜîi@

Belek

ÕîÜîi@

Bila

ýîi@

Bela

ýîi@

Tuntun

æìnãìm@

Tonton

æìnãìm@

88 ii.

Homograf Tidak Hakiki

Dalam hal ini terdapat dua vokal iaitu /a/ dan /e/ pepet yang hadir dalam sistem ejaan Jawi. Untuk mengelakkan kekeliruan tersebut, sistem ejaan Jawi baru telah menambah huruf alif pada vokal /a/ jika perkataan tersebut boleh mengubah makna, seperti;

Pantas

nãbÏ@

Pentas

näÏ@

Lantik

Õînãü@

Lentik

ÕînäÛ@

Lantang

Ínãü@

Lentang

ÍnäÛ@

Lanting

Íînãü@

Lenting

ÍînäÛ@

Lantung

Îìnãü@

Lentung

ÎìnäÛ@

Rasmi

ïa‰@

Resmi

ï‰@